حجمی معادل سد ایلام از سفره های دشت مهران کم شده است - ذهن خاکستری

به گزارش ایسنا، حاجی کریمی اظهار کرد: فرونشست یا نشست زمین یکی از پدیده های مهم و شاخص کشور است که این روز ها در منطقه ها مختلف کشور باعث سر و صدا شده و و مورد توجه رسانه های دغدغه مند قرار گرفته است.

وی با بیان اینکه اصلی ترین عامل فرونشست در سطح کشور، افت آب های زیرزمینی است، توضیح داد: اضافه برداشت از ذخایر و افت سطح آب زیرزمینی که ما تحت عنوان بیلان منفی آبخوان ها از آن یاد می کنیم موجب پایین رفتن سطح آب زیرزمینی و افزایش فشار و وزن طبقات بالایی بر لایه های پایین می گردد و قبل از این که افت سطح آب زمینی صورت گیرد بخشی از وزن طبقات بالایی و لایه های بالای سطح آب زیرزمینی به وسیله آبی که در داخل سفره آبخوان وجود داشته تحمل می شده که به نیروی شناوری و نیروی ارشمیدس معروف است.

استاد هیدرولوژی دانشگاه ایلام ادامه داد: نشست زمین در خیلی از جا های کشور ممکن است با فروریزش لایه ها به صورت یک دفعه و آنی باشد که خیلی خطرناک است و در دشت های همدان، کرمان و فارس مواردی از این ها رخ داده که خیلی خطرناک هستند و حتی یک مورد آن هم در استان ایلام در جهت ابتدای جاده شیخ مکان در دره شهر حدود سال 1385 رخ داد.

کریمی تاکید نمود: این ها مربوط به منطقه های هستند که حفراتی در زیر زمین در اثر برداشت از آبخوان در شرایطی که محیط کارستی وجود داشته اتفاق می افتد، اما مورد عمومی دیگری که در خیلی از نقاط کشور و به خصوص در استان ایلام هم به اثبات رسیده و وجود دارد نشست تدریجی و یکنواخت بخش زیادی از یک سفره آبخوان در اثر برداشت از آب های زیرزمینی است که یک نمونه از آن را که در دانشگاه ایلام مطالعه کردیم فرونشست دشت مهران است که به طور میانه در حدود 25 سال گذشته سالیانه حدود 70 سانتی متر افت سطح آب زیرزمینی داشته و این افت باعث فشار بر لایه ها و طبقات زمین شده و به طور میانه در طول 25 سال گذشته به طور میانه چیزی حدود 23 سانتیمتر نشست زمین در کل دشت مهران رخ داده است.

استاد دانشگاه ایلام ادامه داد: این نشست متأسفانه یک پدیده یک طرفه و غیر قابل برگشت است و همین موضوع باعث کاهش ظرفیت نگهداری آب آبخوان می گردد و با محاسباتی که ما در دشت مهران انجام دادیم چیزی حدود 60 میلیون متر مکعب، یعنی با حساب سرانگشتی حجمی معادل حجم سد ایلام از ظرفیت نگهداری آب سفره دشت مهران کاسته شده که یک فاجعه است و ما باید کوشش کنیم از این فجایع جلوگیری کنیم.

کریمی گفت: بیلان دشت مهران منفی است یعنی بیش از آنکه تغذیه در آن صورت می گیرد، بهره برداری و برداشت اضافه آب از آب خوان انجام می دهیم که باعث افت سطح آب زیرزمینی شده است.

استاد هیدرولوژی دانشگاه ایلام توضیح داد: یکی از راه چاره های مهم که می توانیم که با نشست زمین مشاخصه و از این پدیده جلوگیری کنیم، برداشت آب در قالب و در چارچوب بیلان است، یعنی بیش از ظرفیت سفره از آب خوان اجازه بهره برداری بیشتر ندهیم و این مهم به وسیله سازمان های مسئول قابل کنترل، پیگیری و رصد است.

کریمی تاکید نمود: موضوع دیگر تغذیه آبخوان ها به وسیله تکنیک هایی به نام آبخوانداری و پخش سیلاب و موارد مشابه است که ما سیلاب ها و بارش هایی که ممکن است به صورت رواناب در منطقه ها ما از دسترس خارج بشوند و حتی با ایجاد سیلاب خسارت هایی را هم به وجود بیاورند، فرصتی را فراهم کنیم که این سیلاب ها در زمین نفوذ نمایند و باعث تقویت و تغذیه آبخوان ها شوند و باعث بالا رفتن آب زیرزمینی شوند تا در مواقعی که ما از سفره ها بهره برداری می کنیم از افت سفره های زیرزمینی جلوگیری گردد.

وی ادامه داد: پس در درجه اول مدیریت آبخوان با برداشت متناسب با تغذیه ای که صورت می گیرد و در درجه دوم کار های آبخوانداری و تغذیه سفره ها با استفاده از روش های مخصوص از تکنیک های مناسبی است که می توان اجرا کرد و از افت سطح آب زیرزمینی و نشست زمین جلوگیری کرد.

استاد هیدرولوژی دانشگاه ایلام گفت: متولی امر پخش سیلاب و کار های آبخوانداری و کار های آبخیزداری که به تغذیه سفره ها یاری می نماید اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری است که در این زمینه باید مطالعات و اقداماتی صورت بگیرد که به اعتبارات احتیاج دارد و متولی امر اعطای مجوز به چاه ها و مدیریت آبخوان ها نیز آب منطقه ای است.

کریمی تاکید نمود: یکی دیگر از تبعات و اثرات فرونشست زمین به جز کاهش ظرفیت نگهداری آب این است که، چون این نشست در همه جای منطقه یا دشت طور یکسان و یکنواخت اتفاق نمی فتد خیلی از مواقع باعث ایجاد ترک در ساختمان ها و سازه های موجود در منطقه می گردد که خود خسارت های اضافی است که باید از آن ها جلوگیری کرد.

وی با اشاره به اجرای طرح احیاء و تعادل بخشی آب های زیرزمینی که در چند سال گذشته به وسیله وزارت نیرو اجرا شد، توضیح داد: این طرح به تدریج منتج به احیاء و بالا آمدن سطح آب های زیرزمینی حتی در دشت مهران هم شد، منتهی نشستی که ایجاد شده یک طرفه است و قابل جبران نیست.