روش های مهمی که اعتماد به نفس کودک تان را بالا می برد - ذهن خاکستری

خبرنگاران: بسیاری از روان شناسان، برخلاف تصور عموم مردم، بر این باورند که بخش بزرگی از شخصیت افراد تا حدود سن دوسالگی شکل می گیرد. حتی نحوه برخورد مادر در دوران نوزادی نیز می تواند در شکل گیری شخصیت او نقش داشته باشد. یکی از مهم ترین مسئله ای که والدین باید به آن توجه داشته باشند، اعتمادبه نفس کودک است؛ نداشتن اعتمادبه نفس می تواند فرد را با مسائل جدی روبرو کند. دکتر علیرضا شریفی یزدی، روان شناس اجتماعی و استاد دانشگاه پژوهشکده خانواده، شما را با موضوع اعتمادبه نفس، بیشتر آشنا می نماید.

فرزند خود را می شناسید؟

همه انسان ها در وجود خود یکسری توانمندی های ذاتی و بالقوه دارند که اگر این توانمندی ها در شرایط مناسبی قرار بگیرند، می تواند به توانمندی های بالفعل تبدیل شوند. به همین علت والدین باید توانمندی های واقعی و حقیقی بچه ها و نوجوان های خود را به درستی بشناسند، ضمن اینکه با محدودیت های فرزندشان نیز آشنایی داشته باشند. اگر والدین به این دو مسئله توجه کافی داشته باشند و شرایط را به گونه ای فراهم نمایند که فرزند بتواند توانمندی های خود را شکوفا کند، در چنین شرایطی اعتمادبه نفس فرد تقویت می گردد.

اعتمادبه نفس درواقع یک حالت درونی است که با شناخت توانمندی ها و محدودیت ها رابطه بسیار مستقیمی دارد و نگاه به این مسئله باید یک نگاه واقع بینانه باشد. اعتمادبه نفس زیرمجموعه یک صفت مهم تر در فرد است که به آن عزت نفس می گویند. درواقع عزت نفس یعنی احترام گذاشتن به خود و حرمت قائل شدن و تا زمانی که اعتمادبه نفس به درستی شکل نگیرد و تقویت نگردد، نمی توان انتظار داشت که عزت نفس ایجاد گردد.

اشتباه نکنید

گاهی اوقات شناخت غلط و کاذب از توانمندی های فردی، می تواند باعث اعتمادبه نفس کاذب گردد که این نوع اعتمادبه نفس، خودش عدم اعتمادبه نفس محسوب می گردد. والدین باید به این مسئله دقت کافی داشته باشند و با شناخت غلط از توانمندی های فرزندشان، باعث ایجاد اعتمادبه نفس کاذب در او نشوند که خود این مسئله هم می تواند با مسائل فراوانی همراه باشد.

نوزادان را جدی بگیرید!

بسیاری از افراد تصور می نمایند که اعتمادبه نفس مربوط به سنین نوجوانی می گردد درحالی که این باور نادرست است و از روزهای آغازین حیات فرزند، باید به این مسئله توجه داشت و نحوه برخورد نیز باید به گونه ای باشد که به تقویت اعتمادبه نفس کودک یاری کند. یکی از مهم ترین مقاطع زندگی هر فردی از تولد تا حدود یک سالگی است. رفتار با فرزند، باید از سال های ابتدایی زندگی به گونه ای باشد که او بتواند به قدرت شناخت درست از محیط اطراف خود برسد.

تا زمانی که پدر و مادرها دائماً این ترس را در وجود خود دارند که کودک کم سن و سال به خود آسیب وارد می نماید و اجازه تجربه کردن او را نسبت به محیط اطراف را نمی دهند، فرایند طبیعی ایجاد اعتمادبه نفس در فرزندشان شکل نمی گیرد. در چنین شرایطی اعتمادبه نفس کودک از همان سال های ابتدایی زندگی با مشکل جدی روبرو می گردد و کودک بدون اعتمادبه نفس بزرگ خواهد شد.

اعتمادبه نفس کاذب به فرزند ندهید

گاهی اوقات رفتار والدین به گونه ای است که باعث می گردد کودک دچار اعتمادبه نفس کاذب گردد، برای مثال، بعضی از بچه ها به بزرگ تر خود احترام نمی گذارند و حرمت ها و چارچوب های تربیتی را رعایت نمی نمایند. گاهی والدین به علت عدم شناخت کافی از این موضوع، تصور می نمایند که فرزندشان که جواب بزرگ ترها را می دهد، دارای اعتمادبه نفس است، درحالی که این باور نادرست محسوب می گردد.

چه باید کرد؟

والدین در بسیاری از موارد دقیقاً نمی دانند که چطور باید به تقویت درست اعتمادبه نفس فرزند خود یاری نمایند، یکی از کارهای ساده و مهمی که والدین باید برای این مسئله انجام بدهند، اجازه تجربه کردن به فرزند است. این احتمال وجود دارد که کودک اشتباهاتی هم داشته باشد که والدین باید این مسئله را بخشی از فرایند تربیتی بدانند. در چنین شرایطی نباید کودک را سرزنش کرد و باید با گفت وگو، اشتباه کودک را شرح داد. این اقدام باید بدون تنش و سرزنش باشد. کودک باید مهارت نقدپذیری را بیاموزد ضمن اینکه مسئولیت پذیری هم به او آموزش داده گردد.

زمانی که با توجه به توانمندی و محدودیت های کودک به او مسئولیت های کوچکی داده می گردد، به این شکل اعتمادبه نفس کودک رشد می نماید. اگر کودک در انجام مسئولیت های خود خطا داشت، در چنین شرایطی کودک را باید با رفتار اشتباهش آشنا کرد. والدین باید به این نکته توجه نمایند که مسئولیت پذیری همواره می تواند با درصدی خطا و شکست همراه باشد، در چنین شرایطی باید راه های دیگری را برای جلوگیری از تکرار اشتباه و افزایش اعتمادبه نفس امتحان کرد تا احتمال اشتباه و خطا به حداقل برسد.

کودکم جایزه بگیر!

جایزه دادن به بچه ها خوب است و می تواند باعث تشویق کودک گردد که بتواند مسئولیتی را که بر عهده او گذاشته اند، بهتر انجام بدهد و این کار می تواند به نوعی به تقویت اعتمادبه نفس کودک یاری کند، البته والدین در رابطه با جایزه دادن باید به این نکته توجه نمایند که این کار باید متناسب با کاری باشد که کودک با موفقیت انجام داده؛ یعنی نباید برای انجام یک کار کوچک به کودک جایزه ای بزرگ داد.

یکی دیگر از نکاتی که باید در رابطه با جایزه دادن به آن توجه کرد، این است که جایزه دادن نباید به صورت مداوم باشد و کودک نباید تصور کند که دادن جایزه به او وظیفه والدین است. برای رفع این مشکل، می توان در برابر انجام بعضی از کارها، برای کودک جایزه در نظر گرفت و گاهی هم در مقابل انجام کارها، جایزه ای به او نداد.

کار از کار گذشته است؟

شاید این سؤال به فکر خیلی از افراد برسد که در صورت عدم توجه به اعتمادبه نفس در زمان کودکی، آیا می توان کاری برای این مسئله در سنین بالاتر انجام داد؟ در جواب به این سؤال باید گفت که در هر مقطع سنی، می توان مسائل اعتمادبه نفس را رفع کرد حتی در سنین سالمندی هم می توان اعتمادبه نفس فرد را بازگرداند ولی هر چه سن فرد بالاتر می رود، کار سخت تر می گردد. ضمن اینکه شیوه هایی که برای افزایش اعتمادبه نفس به کار می رود، در هر سنی متفاوت خواهد بود.

از روان شناس یاری بگیریم؟

شاید خیلی از والدین تصور نمایند که برای افزایش اعتمادبه نفس در کودک، باید حتماً از روان شناس یاری گرفت، درحالی که برای این منظور الزاماً به یاری روان شناس نیازی نیست. در شرایطی که اختلال وجود داشته باشد، باید از روان شناس یاری گرفت ولی در شرایط عادی، والدین می توانند از مربی های تربیتی یاری بگیرند یا از کتاب هایی که در این زمینه تألیف شده اند، راه چاره پیدا نمایند. یکی از کتاب هایی که در این زمینه می توان از آن یاری گرفت کلیدهای رفتار با بچه ها، انتشارات صابرین است. علاوه بر آن می توان از کتاب 104 فعالیت، انتشارات رشد یاری گرفت.

این نشانه ها را جدی بگیرید

بچه های که دچار اعتمادبه نفس پایین هستند، معمولاً ویژگی هایی مشخصی دارند. برای مثال، این دسته از بچه ها معمولاً ترسو و گوشه گیر هستند. بچه های که اعتمادبه نفس پایینی دارند در پذیرش فضای تازه ناتوان هستند. این دسته از بچه ها وقتی با تغییرات روبرو می شوند، اضطراب زیادی را تجربه می نمایند. والدین نباید نسبت به این ویژگی ها بی تفاوت باشند و باید هر چه سریع تر در پی راه هایی بگردند که باعث تقویت اعتمادبه نفس فرزندشان می گردد.

هزار و یک مشکل برای آینده

مسئله اعتمادبه نفس و عزت نفس بسیار مهم است و زندگی افراد را از هر لحاظ تحت تأثیر قرار می دهد. اولین و مهم ترین آسیبی که اعتمادبه نفس پایین برای فرد می تواند به همراه داشته باشد، عدم موفقیت است. افرادی که اعتمادبه نفس آن ها در کودکی به خوبی رشد نکرده، در بزرگ سالی نمی توانند با سایر افراد به راحتی ارتباط مناسب برقرار نمایند. ناتوانی در پذیرش مسئولیت و مسائل کاری می تواند از دیگر مواردی باشد که افراد با اعتمادبه نفس پایین با آن روبرو می شوند.

گاهی در مواردی که اعتمادبه نفس فرد بسیار ضعیف است، مسائل جدی تری نیز ممکن است برای فرد به وجود بیاید، افرادی که خودکشی می نمایند، معمولاً جزو آن دسته از افرادی قرار می گیرند که اعتمادبه نفس آن ها پایین است. البته اعتمادبه نفس پایین در همه موارد منجر به این مسئله نمی گردد ولی به هرحال نباید این موضوع مهم را نادیده گرفت.

به کودکتان مسئولیت بدهید

دوران کودکی دوران بسیار مهم و حساسی است و والدین باید توجه ویژه ای به تعلیم و تربیت کودک خود داشته باشند تا فرد، در بزرگ سالی با مسائل جدی روبرو نگردد.

زمانی که کودک کار اشتباهی را انجام می دهد نباید در حضور دیگران سر او داد کشید یا او را تحقیر کرد، انجام چنین کارهایی می تواند باعث کاهش اعتمادبه نفس فرد گردد.

بچه ها باید یاد بگیرند که مسئولیت هایی را در حد توان خود انجام بدهند و دادن مسئولیت به کودک، نامتناسب با سن او می تواند باعث بروز مسائلی در اعتمادبه نفس گردد.

امروزه محصولات فرهنگی زیادی در قالب کتاب، فیلم آموزشی و... در بازار وجود دارند که والدین نباید از آن ها غافل بمانند، این محصولات تربیتی اگر به درستی انتخاب شوند، می توانند یاری بسیار خوبی برای والدین باشند.

در شرایطی که اعتمادبه نفس کودک بنا بر هر علتی آسیب جدی دیده باشد و روی زندگی او تأثیر منفی گذاشته باشد، در چنین شرایطی باید حتماً از روان شناس یا مربی تربیتی یاری گرفت.

بعضی از والدین تنبیه بدنی را برای تربیت فرزند خود انتخاب می نمایند، تنبیه بدنی باید کنار گذاشته گردد چون می تواند آسیب های جدی به اعتمادبه نفس کودک وارد کند.

والدین باید کودک خود را به فعالیت های جمعی تشویق نمایند. برای مثال، فعالیت هایی چون تئاتر بچه ها، نقاشی و شرکت کردن در هر نوع کلاسی که باعث گردد کودک در گروه هم سالان خود حضور و مشارکت فعال داشته باشد، می تواند مفید باشد.

والدین نباید باعث بروز ترس در کودک شوند و باید اجازه بدهند که کودک، احساسات خود را به نحوی درست، بروز بدهد.